Kiến trúc Gothic là gì? Lịch sử và các công trình kiến trúc

Kiến trúc Gothic là một trong những phong cách nghệ thuật ấn tượng và trường tồn nhất trong lịch sử nhân loại. Với những đường nét vút cao, mái vòm nhọn và họa tiết trang trí công phu, Gothic đã góp phần tạo nên dấu ấn khó phai trong nền kiến trúc châu Âu thời trung cổ. Trong bài viết này, nội thất Govi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về kiến trúc Gothic là gì, lịch sử hình thành, đặc điểm nổi bật, đồng thời khám thêm về các công trình tiêu biểu trên thế giới và tại Việt Nam.

Kiến trúc Gothic là gì?

Kiến trúc Gothic (còn gọi là francigenum opus) là phong cách thiết kế hình thành và phát triển tại Tây Âu từ nửa sau thời Trung cổ. Ban đầu, phong cách này gắn liền với việc xây dựng các nhà thờ, mang vẻ huyền bí, khác lạ và đôi khi bị gắn mác “man rợ” theo quan điểm đương thời.

Nét đặc trưng của kiến trúc Gothic được thể hiện rõ nhất trong các công trình tôn giáo như nhà thờ, thánh đường, hay nhà nguyện. Ngoài ra, phong cách này còn hiện diện ở nhiều công trình dân dụng như nhà ở hoặc lâu đài của giới quý tộc châu Âu.

Ngày nay, nhiều nhà thờ mang phong cách Gothic vẫn tồn tại bền vững giữa lòng đô thị hiện đại, nổi bật với vẻ đẹp tráng lệ và độc đáo. Mỗi công trình là một dấu ấn riêng biệt, thể hiện sự tinh xảo và sáng tạo, gần như không có hai công trình nào hoàn toàn giống nhau.

Tên gọi Gothic bắt nguồn từ đâu?

Thuật ngữ “Gothic” (tiếng Pháp: gothique, tiếng Việt: Gô-tích) bắt nguồn từ tên của người Goth, một bộ tộc từng bị La Mã cổ đại xem là man rợ.

Phong cách Gothic phát triển từ kiến trúc Romanesque, hình thành tại châu Âu trong thời kỳ Phục hưng, đặc biệt thịnh hành ở Pháp vào thế kỷ 12 và 13.

Về kiến trúc, Gothic nổi bật với các đặc điểm: mái vòm nhọn, cửa sổ hình chóp, tòa nhà cao vút, cùng hệ thống hoa văn và chi tiết trang trí tinh xảo. Phong cách này thường được ứng dụng trong các công trình tôn giáo như nhà thờ, cung điện, lâu đài, tạo nên không gian thiêng liêng và đầy sức hút huyền bí.

Trong lĩnh vực thời trang, Gothic phát triển thành một xu hướng mang tính cá nhân mạnh mẽ. Trang phục và phụ kiện thường sử dụng gam màu tối, thiết kế mang nét kỳ ảo, thể hiện phong cách độc đáo và đầy chất nghệ thuật.

Nguồn gốc và lịch sử của kiến trúc Gothic

Kiến trúc Gothic xuất hiện sau thời kỳ Roman, đánh dấu sự chuyển mình của kiến trúc Trung Cổ tại châu Âu. Khoảng năm 1200, phong cách này bắt đầu được ứng dụng rộng rãi trong việc xây dựng nhà thờ và cung điện. Đặc trưng dễ nhận biết nhất là cấu trúc vòm nhọn, thay cho vòm cong tròn của kiến trúc Roman.

Gothic khởi nguồn từ vùng Haute Picardie (Pháp) và phát triển qua nhiều giai đoạn:

• Gothic sơ kỳ: Thế kỷ XII
• Gothic cổ điển: 1190 – 1230
• Gothic ánh sáng: Khoảng 1230 – 1350
• Gothic rực cháy: Thế kỷ XV – XVI

Trong thời kỳ Phục Hưng, kiến trúc Gothic vẫn được duy trì tại Pháp, kết hợp thêm yếu tố trang trí đặc trưng của phong cách Phục Hưng, như ở nhà thờ Saint-Étienne du Mont (Paris).

Giai đoạn phát triển mạnh nhất diễn ra từ giữa thế kỷ 18 tại Anh và nhanh chóng lan rộng khắp châu Âu trong thế kỷ 19. Ảnh hưởng của Gothic tiếp tục hiện diện trong thiết kế nhà thờ và công trình học thuật đến tận thế kỷ 20 trên toàn thế giới.

Điểm đặc trưng của kiến trúc Gothic

Cửa chính

Mặt chính của công trình Gothic thường quay về hướng Tây và được chia thành ba tầng rõ rệt:

• Tầng dưới: Gồm ba hốc cửa sâu, tạo cảm giác chiều sâu mạnh mẽ và dẫn dắt ánh nhìn vào không gian bên trong.
• Tầng giữa: Là cửa sổ tròn lớn bằng kính màu, thường được thiết kế như một bông hồng, biểu tượng đặc trưng của kiến trúc Gothic.
• Tầng trên: Gồm hành lang và hai tháp chuông, tạo nên bố cục cân đối và uy nghi cho toàn bộ mặt đứng công trình.

Vòm nhọn

Vòm nhọn là yếu tố tiêu biểu trong kiến trúc Gothic, thay thế cho vòm tròn thường thấy ở phong cách Romanesque. Với thiết kế góc cạnh và hướng lên cao, vòm nhọn tạo cảm giác thanh thoát, đồng thời mở rộng không gian theo chiều dọc.

Ngoài giá trị thẩm mỹ, kết cấu vòm nhọn giúp phân bổ tải trọng hiệu quả hơn, cho phép xây dựng các mái vòm cao và rộng, đáp ứng cả yêu cầu kỹ thuật và nghệ thuật.

Vòm có gân

Vòm có gân là giải pháp cấu trúc quan trọng trong kiến trúc Gothic, đặc biệt khi công trình có trần cao và nhiều cửa sổ lớn. Hệ thống gân được bố trí dọc theo mái vòm, giúp tăng độ ổn định và chịu lực cho toàn bộ khối kiến trúc.

Về mặt thẩm mỹ, các đường gân uốn cong tạo nên hình khối sinh động, mang lại chiều sâu và sự tinh xảo cho không gian nội thất.

Cửa sổ kính màu lớn

Cửa sổ kính màu là dấu ấn thị giác nổi bật của kiến trúc Gothic. Không chỉ đóng vai trò lấy sáng, những ô kính lớn còn là phương tiện truyền tải nội dung tôn giáo qua các hình ảnh được sắp đặt công phu và đầy ý nghĩa.

Đặt tại các vị trí cao, cửa sổ kính màu góp phần mở rộng không gian, đồng thời tạo hiệu ứng ánh sáng rực rỡ khi mặt trời chiếu qua. Chính sự chuyển động của ánh sáng này mang lại cảm giác huyền ảo, tôn lên vẻ linh thiêng và sâu lắng của không gian nội thất Gothic.

Trụ chống bay

Trụ chống bay là yếu tố kiến trúc đặc trưng, thường xuất hiện ở phần ngoại thất các công trình Gothic. Chức năng chính của chúng là truyền tải và phân bổ lại trọng lực từ các tầng trên, giúp công trình ổn định hơn về mặt kết cấu.

Bên cạnh vai trò kỹ thuật, trụ chống bay còn được chạm khắc tinh xảo với các hình tượng tôn giáo và biểu tượng nghệ thuật, góp phần tạo nên giá trị thẩm mỹ đặc trưng của phong cách Gothic.

Trạc

Trạc là khung đá mỏng dùng để nâng đỡ kính trong các ô cửa sổ lớn, đặc biệt phổ biến trong kiến trúc Gothic. Những thanh trạc được tạo hình tinh xảo, kết hợp cùng hoa văn thanh mảnh, tạo nên hiệu ứng thị giác sinh động.

Hoa văn trên trạc thường khắc họa các hình ảnh tôn giáo, thần thoại, thực vật, động vật và các câu chuyện dân gian kỳ bí. Những chi tiết này được chạm khắc hoặc đúc trực tiếp lên bề mặt, góp phần làm nổi bật vẻ đẹp trang trí và chiều sâu nghệ thuật của công trình.

Tượng trang trí và chạm khắc chi tiết

Kiến trúc Gothic nổi bật với hệ thống điêu khắc tinh xảo, bao gồm tượng thánh, thiên thần và các sinh vật huyền bí như gargoyle. Những chi tiết này không chỉ góp phần tạo nên vẻ đẹp đặc trưng mà còn kể lại các câu chuyện về thần thoại, tôn giáo và đời sống thời trung cổ.

Từng đường nét chạm khắc đều thể hiện trình độ thủ công cao, phản ánh chiều sâu văn hóa và tâm linh trong từng công trình Gothic.

Cột nước điêu khắc

Trong kiến trúc Gothic, cột nước điêu khắc không chỉ đảm nhiệm vai trò dẫn thoát nước mưa, bảo vệ công trình khỏi hư hại do độ ẩm, mà còn trở thành một chi tiết trang trí đặc trưng, giàu giá trị thẩm mỹ.

Những cột nước này thường được chạm khắc tinh xảo với các hình tượng đa dạng như biểu tượng tôn giáo, nhân vật lịch sử, hoa văn văn hóa hoặc các sinh vật huyền thoại. Chính sự kết hợp giữa chức năng kỹ thuật và nghệ thuật thủ công đã biến cột nước trở thành điểm nhấn nhận diện rõ nét của phong cách Gothic trong thiết kế kiến trúc, kể cả trong không gian văn phòng hiện đại.

Những công trình kiến trúc Gothic nổi tiếng trên thế giới

Kiến trúc Gothic là một trong những phong cách cổ điển lâu đời và có tầm ảnh hưởng rộng khắp. Dễ dàng bắt gặp những công trình mang dấu ấn Gothic tại nhiều châu lục như Châu Âu, Châu Á, Châu Mỹ,… Mỗi công trình đều thể hiện nét đặc trưng riêng, phản ánh trình độ thẩm mỹ và kỹ thuật xây dựng của từng thời kỳ.

Tháp đồng hồ Big Ben – London

Big Ben không chỉ là biểu tượng của nước Anh mà còn là một trong những công trình kiến trúc Gothic tiêu biểu trên thế giới.

Được xây dựng bằng gạch và đá vôi, tháp đồng hồ sở hữu hình khối vươn cao ấn tượng cùng các chi tiết trang trí chạm khắc tinh xảo. Dù nổi tiếng toàn cầu, ít ai nhận ra rằng Big Ben chính là hiện thân rõ nét của nghệ thuật Gothic trong thời kỳ hiện đại hóa.

Nhà thờ Salisbury – Anh Quốc

Nhà thờ Salisbury nằm tại thành phố cùng tên ở Anh, là một công trình tiêu biểu mang đậm dấu ấn kiến trúc Gothic thời kỳ đầu.

Công trình gây ấn tượng với hệ thống cột vòm cao vút, những chi tiết chạm khắc cầu kỳ, tinh xảo và thiết kế đối xứng đầy nghệ thuật. Bầu không khí bên trong nhà thờ mang lại cảm giác tôn nghiêm, sâu lắng, một trải nghiệm không thể bỏ qua với những ai yêu thích văn hóa và kiến trúc châu Âu.

Tu viện Westminster – Anh Quốc

Tu viện Westminster là một trong những công trình tiêu biểu của kiến trúc Gothic tại Anh, đồng thời là di sản văn hóa gắn liền với lịch sử hoàng gia.

Từ bên ngoài, tu viện gây ấn tượng với những tháp đôi vươn cao, đường nét nhọn vút đặc trưng cùng không gian tĩnh lặng, huyền bí. Bên trong, các bức phù điêu và tác phẩm điêu khắc tinh xảo tái hiện nhiều giai đoạn lịch sử, tạo nên một không gian trang nghiêm và giàu chiều sâu nghệ thuật.

Những công trình kiến trúc Gothic nổi bật tại Việt Nam

Nhà thờ Lớn Hà Nội

Nhà thờ Lớn Hà Nội được xây dựng từ năm 1888, là một trong những công trình tôn giáo cổ kính và quy mô lớn tại thủ đô. Công trình mang đậm phong cách kiến trúc Gothic, lấy cảm hứng từ nhà thờ Đức Bà Paris.

Kiến trúc nổi bật với hai tháp chuông cao, hệ thống cửa kính màu rực rỡ và nội thất trang trí tinh xảo. Chính giữa gian thờ là tượng Thánh Joseph, một biểu tượng thiêng liêng thể hiện đức tin và sự tôn kính trong văn hóa Công giáo.

Toạ lạc ngay trung tâm thành phố, nhà thờ là điểm đến quen thuộc của người dân và du khách nhờ vẻ đẹp cổ điển và không gian trang nghiêm.

Nhà thờ Đức Bà – Sài Gòn

Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn là biểu tượng kiến trúc nổi bật giữa lòng TP. Hồ Chí Minh. Công trình được xây dựng bằng gạch nhập khẩu từ thành phố Marseille (Pháp), tạo nên vẻ đẹp cổ kính và bền vững theo thời gian.

Kiến trúc bên ngoài mang đậm phong cách Gothic, thể hiện qua các cột trụ, cửa sổ nhọn và họa tiết trang trí tinh xảo. Không gian bên trong yên tĩnh, trang nghiêm, tạo điều kiện lý tưởng cho việc chiêm niệm và cầu nguyện.

Nhà thờ Đá Sapa – Lào Cai

Nhà thờ Đá Sapa được xây dựng năm 1895, tọa lạc tại trung tâm thị trấn Sapa. Đây là một công trình tiêu biểu cho kiến trúc Gothic do người Pháp để lại tại vùng núi Tây Bắc.

Công trình nổi bật với các chi tiết đặc trưng như vòm cuốn, cửa sổ hình chóp và các họa tiết trang trí tinh tế. Những đường nét này tạo nên vẻ uy nghi, đồng thời mang đến cảm giác trang nghiêm, hài hòa với không gian thiên nhiên vùng cao.

Nhà thờ Mằng Lăng – Phú Yên

Nhà thờ Mằng Lăng được xây dựng năm 1892, nằm bên dòng sông Kỳ Lộ, tạo nên khung cảnh yên bình và thơ mộng. Đây là một trong những nhà thờ cổ kính nhất Việt Nam.

Công trình gây ấn tượng với mặt tiền mái vòm đặc trưng, gợi hình ảnh những búp măng vươn cao. Hai tháp chuông đặt đối xứng, ở giữa là thập tự giá, biểu tượng thiêng liêng của đức tin. Trần nhà được lót bằng la-phông gỗ, tạo cảm giác ấm cúng và khác biệt so với nhiều nhà thờ cùng thời.

Ứng dụng Gothic trong thiết kế nội thất văn phòng hiện đại

Phong cách Gothic mang đến dấu ấn kiến trúc mạnh mẽ, góp phần tạo nên không gian văn phòng độc đáo, sang trọng và đầy cảm hứng. Một trong những yếu tố tiêu biểu của phong cách này là thiết kế vòm nhọn có gân, được ứng dụng linh hoạt trong nhiều khu vực chức năng.

Thiết kế vòm nhọn – Điểm nhấn kiến trúc ấn tượng

Vòm nhọn là biểu tượng đặc trưng của kiến trúc Gothic. Khi đưa vào không gian văn phòng, chi tiết này giúp tạo nên điểm nhấn thị giác nổi bật, đồng thời nâng tầm thẩm mỹ và cảm giác cao cấp cho toàn bộ không gian.

Các mái vòm thường được bố trí tại những khu vực quan trọng như sảnh tiếp khách, không gian làm việc chính hay phòng điều hành. Vòm kính có thể được sử dụng để tận dụng ánh sáng tự nhiên, đồng thời mang lại hiệu ứng thị giác sinh động và hiện đại.

Thiết kế vòm có gân – Tăng tính linh hoạt và hiệu quả không gian

Thiết kế vòm có gân giúp phân tán tải trọng công trình, cho phép lắp đặt cửa sổ cao và rộng hơn. Hệ thống gân có thể được bố trí đan chéo hoặc song song, tạo nên các hoa văn kiến trúc sinh động, làm tăng chiều sâu và tính nghệ thuật cho không gian.

Kiến trúc sư có thể tận dụng các dạng gân này để làm nổi bật trần nhà, định hình phong cách đặc trưng và khơi gợi cảm hứng sáng tạo cho môi trường làm việc.

Thiết kế trần nhà cao – Tạo chiều sâu và điểm nhấn theo chiều dọc

Trần nhà cao là một yếu tố quan trọng trong phong cách Gothic, góp phần mở rộng không gian theo chiều dọc và tạo cảm giác bề thế, trang nghiêm cho văn phòng.

Để làm nổi bật chiều cao này, có thể sử dụng các chi tiết chạm khắc tinh xảo, kết hợp tranh tường mang chủ đề thiên nhiên hoặc biểu tượng nghệ thuật. Những yếu tố này không chỉ tăng tính thẩm mỹ mà còn định hình phong cách đặc trưng, tạo nên không gian làm việc ấn tượng và đầy cảm hứng.

Tối ưu ánh sáng tự nhiên qua hệ cửa sổ lớn

Thiết kế Gothic chú trọng đến việc tận dụng ánh sáng tự nhiên, đặc biệt thông qua các cửa sổ kính lớn có hoa văn đặc sắc. Đây không chỉ là nguồn sáng cho không gian mà còn là điểm nhấn nghệ thuật mang tính biểu tượng.

Các cửa sổ thường được thiết kế theo hình mũi mác hoặc hình hoa hồng, đặc trưng của phong cách Gothic. Những ô kính màu sặc sỡ, lấy cảm hứng từ các câu chuyện trong Kinh Thánh, mang lại hiệu ứng ánh sáng lung linh và chiều sâu thị giác cho nội thất văn phòng.

Ngoài chức năng chiếu sáng, hệ cửa sổ này còn góp phần nâng tầm thẩm mỹ của mặt đứng công trình và tạo nên một không gian làm việc vừa cổ điển, vừa sáng tạo.

Yếu tố trang trí

Trang trí là phần không thể thiếu trong thiết kế Gothic, mang đến chiều sâu nghệ thuật và cá tính cho không gian văn phòng.

• Tượng Gargoyle và Grotesque: Ban đầu được thiết kế như vòi thoát nước, các tượng đá này ngày nay thường xuất hiện như chi tiết trang trí, góp phần tạo nên vẻ độc đáo và giàu tính biểu cảm cho kiến trúc.
• Hoa văn cửa sổ: Các họa tiết tinh xảo bao quanh ô cửa kính màu hoặc không gian mở, đóng vai trò như khung nghệ thuật, đồng thời gia tăng chiều sâu thị giác.
• Chạm khắc thủ công: Xuất hiện ở trần nhà, cột trụ và mái vòm, các chi tiết điêu khắc thể hiện trình độ tay nghề cao, tạo nên bản sắc riêng biệt cho không gian làm việc theo phong cách Gothic.

Top 10 mẫu thiết kế theo phong cách Gothic độc đáo

Khám phá 10 mẫu thiết kế mang đậm phong cách Gothic ấn tượng, nơi vẻ đẹp huyền bí và cổ điển giao thoa tạo nên không gian độc đáo đầy mê hoặc:

Kết bài

Kiến trúc Gothic là biểu tượng của một thời kỳ rực rỡ trong lịch sử châu Âu và là nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều công trình hiện đại ngày nay. Qua những đặc điểm đặc trưng và sự hiện diện trong các thiết kế đương đại, phong cách này đã chứng minh giá trị vượt thời gian của mình. Như vậy qua bài viết trên mà Govi đã cung cấp, hy vọng quý bạn đọc đã hiểu toàn diện về phong cách kiến trúc đặc sắc này.