Kiến trúc gothic là gì? Đặc điểm và các công trình nổi bật

Kiến trúc gothic là một phong cách độc đáo bắt nguồn từ Châu Âu (chủ yếu là Pháp) vào khoảng thế kỷ thứ 12 nên được gọi là kiến trúc kiểu Pháp. Vậy kiến trúc gothic là gì? Đặc điểm của kiến trúc gothic? Và gothic là các nhà thờ với thiết kế mang vẻ bí ẩn, gắn liền với khái niệm “man rợ và kinh dị” hay lối kiến trúc có vẻ đẹp lạ lẫm,  đặc sắc của nhân loại? Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây của Govi.vn để biết thêm chi tiết!

Kiến trúc gothic là gì?

Kiến trúc gothic (tác phẩm của người Pháp) ra đời sau thời kì kiến trúc romanesque, là một phong cách kiến trúc bắt đầu phát triển từ nửa sau thời Trung cổ ở Tây Âu và thịnh hành cho đến tận cuối thế kỷ XVI.

Sự khác biệt dễ dàng nhận thấy nhất giữa hai lối kiến trúc Trung cổ này là romanesque thì theo kiểu vòm cong tròn, còn gothic thì theo kiểu vòm nhọn, có nhiều cửa sổ hơn và kích thước các cửa cũng lớn hơn romanesque.

Thuật ngữ gothic ban đầu được hiểu theo nghĩa xấu. Từ này xuất phát từ tên gọi những người Goth, loại người mà theo người La Mã gọi là những kẻ “mọi rợ”. Vậy là kiến trúc Gothic, theo những người Ý ở giai đoạn Phục hưng chính là tác phẩm của những kẻ mọi rợ, bởi nó là kết quả của sự đoạn tuyệt với những kỹ thuật và quan niệm thẩm mĩ Hy Lạp – La Mã.

Gothic được thể hiện rõ nét và đẹp nhất trong các nhà thời lớn, các thánh đường và các công trình dân dụng khác. Hiện nay, nhiều mẫu kiến trúc nhà thờ vẫn còn tồn tại và ngay cả những công trình nhỏ nhất cũng mang những nét đặc trưng riêng vì không có hai công trình gothic nào giống hệt nhau.

Đặc điểm độc đáo của kiến trúc gothic

Đặc điểm tiêu biểu nhất của kiến trúc gothic là mái vòm và đầu nhọn, cộng với hệ thống cửa sổ kính rộng giúp những công trình theo lối kiến trúc này có nhiều ánh sáng.

Phong cách gothic nhấn mạnh vào những hình khối theo chiều thẳng đứng và tập trung vào những hệ cột mảnh, trần cao mở rộng với sự kết hợp của các chất liệu như kính.

Được thể hiện rõ nhất ở các công trình nhà thờ và thánh đường, đây là các công trình có sự to lớn và hùng vĩ, nguy nga. Nhà thờ mang phong cách gothic có chiều cao lớn từ 38-42m, riêng tháp lấy ánh sáng cao đến 60m, bên ngoài được trang trí bằng các cửa sổ kính màu ở mặt đứng có thể lớn tới 8-12m giúp không gian trở nên trang nghiêm và huyền bí.

Mặt đứng phía Tây (mặt chính) của các nhà thờ gothic được tuân theo những quy định nhất quán.

Đối với bố cục, từ dưới lên trên được chia làm 3 phần (3 tầng) cụ thể:

• Tầng dưới cùng là cửa thường có 3 hốc cửa sâu (chiều sâu của hốc có thể chiếm hẳn một bước nhà).
• Phần giữa có các cửa sổ tròn, to bằng kính màu được tô điểm như những bông hoa hồng.
• Phần trên cùng là hành lang và hai tháp chuông.

Kết cấu nhà thờ là một hệ thống không gian lớn, mênh mông, khoáng đạt tạo nên một khung cảnh nội thất nhẹ nhàng, tràn ngập ánh sáng,  dùng khung chịu lực, có sự tách biệt rõ ràng giữa kết cấu chịu lực và kết cấu ngăn cách.

Những thành phần chính tính từ đổ mái xuống là: vòm mái hình múi có sống, cuộn nhọn, cột và cuộn bay.

Mái vòm được chia làm các loại:

• Vòm có sống bốn múi với hình chiếu mặt bằng hình chữ nhật
• Vòm có sống sáu múi với hình chiếu hình chữ nhật
• Vòm có nhiều sống và nhiều múi
• Vòm có sống bốn mũi có hình chiếu mặt bằng hình chữ nhật
• Vòm có sống sáu mũi với hình chiếu hình chữ nhật
• Vòm có nhiều sống và nhiều múi hình sao với mặt chiếu hình chữ nhật (loại vòm mái phức tạp này là sản phẩm của kiến trúc Gothic hậu kỳ).

Cuốn bay cũng là một thành phần quan trọng của hệ thống kết cấu nhà thờ gothic, có công năng chia sẻ với cột tải trọng của vòm, làm giảm tiết diện của cột kiến cho công trình có thể mở cửa sổ lớn được và làm cho đường nét kiến trúc thêm thanh thoát.

Tóm lại, đặc điểm cơ bản của kiến trúc gothic có thể kể đến các điểm: mái chóp nhọn, mông bay, cột nước điêu khắc, vòng tròn, vòm nhọn, trạc, cửa sổ kính màu, hầm có gân, vòm quạt và cột tượng. Những điểm này là điểm giúp chúng ta dễ dàng nhận diện ra loại kiến trúc này và cũng là đặc trưng riêng của kiến trúc gothic.

Các công trình kiến trúc gothic tiêu biểu

Gothic là một loại hình kiến trúc cổ xưa và được lan rộng trên toàn thế giới. Điều này đồng nghĩa với việc các công trình kiến trúc gothic cũng được xây dựng rất nhiều nơi nhưng tập trung chủ yếu tại các vùng đất mẹ Châu Âu. Dù vậy, tại Châu Á hay Châu Mỹ cũng có nhiều công trình gothic vẫn trường tồn theo thời gian với một vẻ đẹp hết sức đặc sắc, riêng biệt.

Những công trình kiến trúc gothic nổi tiếng trên thế giới

Nhà thờ Đức Bà Paris (Pháp)

Nhà thờ Đức Bà Paris (Pháp) là nhà thờ chính tòa, nơi đặt ngai tòa giám mục của Tổng giáo phận Paris, tọa lạc trên đảo Île de la Cité (nằm giữa dòng sông Seine) của thành phố Paris, Pháp.

Đây là nhà thờ Công giáo tiêu biểu được xây dựng theo lối kiến trúc gothic được xem như là một kiệt tác khiến bao người ngưỡng mộ. Đây là nhà thờ đầu tiên được xây dựng theo quy mô hoành tráng và trở thành kiểu mẫu cho các nhà thờ sau này ở Pháp như nhà thờ Amiens, Chartres or Rheims.

Nhà thờ chính tòa Đức Bà Amiens (Pháp)

Nhà thờ Đức Bà Amiens là nhà thờ chính tòa của giáo phận Amiens, miền Bắc nước Pháp.

Được biết đến, đây là nhà thờ lớn nhất nước Pháp và là một trong những nhà thờ lớn nhất thế giới. Năm 1981, nhà thờ đã được UNESCO đưa vào danh sách Di sản thế giới.

Được mệnh danh là nhà thờ có kiến trúc gothic đẹp nhất nước Pháp với sự uy nghi, tráng lệ với cách thức xây dựng độc đáo. Có hai ngọn tháp cao phía ngoài tạo nên sự các tính, nét riêng biệt cho nhà thờ. Hai ngọn tháp có hình thức hoàn toàn khác nhau tưởng như vô lý nhưng lại tạo ra được ấn tượng mạnh cho người xem, đồng thời mang lại cho Nhà thờ Đức Bà Amiens một vẻ đẹp không thể lẫn với bất kỳ nhà thờ nào và trở thành một tuyệt tác kiến trúc tại Pháp.

Vương cung thánh đường St Denis (Pháp)

Vương cung thánh đường St Denis là một trong 5 bộ sưu tập những công trình ấn tượng và ngoạn mục nhất thế giới, nằm ở đường Denis (ngày nay là một vùng ngoại ô của Paris), được coi là cấu trúc đầu tiên được xây dựng theo phong cách gothic.

Điểm đặc biệt của tòa vương cung này là ngoài việc nằm ở vị trí quan trọng thì đây còn là nơi chôn cất hầu hết các vị vua Pháp.

Nhà thờ Chartres (Pháp)

Nhà thờ Chartres là một di sản thế giới tại Pháp, nằm ở tỉnh Eure-et-Loirr, cách thủ đô Paris của Pháp khoảng 80 Km về phía Tây Nam.

Có thể nói, đây là nhà thờ còn nguyên vẹn nhất trong một loạt các nhà thờ quan trọng ở vùng Eure-et-Loirr, ngoại ô của nước Pháp.

Bên cạnh mang phong cách kiến trúc gothic đặc trưng thì nhà thờ còn sở hữu bức tượng Đức Mẹ Đồng Trinh nổi tiếng được đánh giá là kiệt tác của thế giới.

Nhà thờ Canterbury (Anh)

Nhà thờ Chính tòa Canterbury ở Kent, Anh là một kiệt tác mang trong mình dấu ấn của các phong cách kiến trúc vắt qua 5 thế kỷ.

Nằm ở phía đông nam, cách thủ đô London khoảng 90km, lịch sử của Nhà thờ Chính tòa Canterbury bắt đầu từ năm 597 và đây được nhiều người cho là nhà thờ đẹp nhất Châu Âu.

Tồn tại đã 1400 năm, nhà thờ Chính tòa Canterbury là một di sản văn hóa quan trọng của nước Anh, là một phần của quần thể di sản thế giới đã được UNESCO công nhận.

Nhà thờ Salisbury (Anh)

Nhà thờ Salisbury rất tráng lệ với thiết kế mái chóp được ghi nhận là cao nhất nước Anh, nơi đây còn sở hữu một chiếc đồng hồ lâu đời nhất thế giới rất đặc biệt.

Đây là một ví dụ hàng đầu trong kiến trúc gothic sớm của nước Anh với sự xây dựng độc đáo, tạo ấn tượng khó quên.

Tu viện Westminster (Anh)

Tu viện Westminster có tên chính thức là Nhà thờ kinh sĩ đoàn Thánh Peter, là một nhà thờ nổi tiếng theo kiến trúc gothic ở Westminster, London, nhà thờ này nằm ở phía tây của Cung điện Westminster.

Đây là nơi tiến hành lễ đăng quang của các vua và nữ hoàng Anh, đây cũng là nơi chôn cất của nhiều người trong Hoàng gia Anh và nhiều nhân vật nổi tiếng khác trong Lịch sử Anh.

Tòa thị chính Leuven (Bỉ)

Tòa thị chính Leuven nằm ngay đối diện quảng trường Grote Markt với sự hoành tráng, là một kiệt tác hậu gothic với những họa tiết tinh xảo.

Nổi tiếng nhất của công trình này là được trang trí rất công phu, đá chạm khắc và cửa sổ đầy màu sắc theo thiết kế Brabantine Gothic.

Lâu đài Burg Rheinstei (Đức)

Được mệnh danh là lâu đài đẹp nhất ở Đức nằm trên đỉnh một sườn núi đá với vẻ oai vệ, sừng sững, trong Thung lũng Loreley phía trên sông Rhine.

Những công trình kiến trúc gothic nổi tiếng ở Việt Nam

Nhà thờ lớn Hà Nội

Nhà thờ lớn Hà Nội tọa lạc nơi điểm giao nhau của 3 con phố lớn là phố Nhà Chung, Lý Quốc Sư và phố Nhà Thờ (địa chỉ số 40 Nhà Chung, Hoàn Kiếm, Hà Nội).

Được xây dựng năm 1888 theo phong cách kiến trúc gothic, Nhà thờ Thánh Giuse là nhà thờ cổ nhất và lớn nhất ở Hà Nội. Đây là một nhà thờ có nét độc đáo, mang một số cảm hứng Paris trong kiến trúc. Có hai tháp chuông, bên trong tráng lệ với các cửa kính màu đẹp được vận chuyển từ Pháp và hình ảnh Thánh Joseph ở giữa.

Đây cũng là nơi nằm ở trung tâm Hà Nội với sự nhộn nhịp, thu hút nhiều khách đến tham quan.

Nhà thờ đá tại Sapa, Lào Cai

Nhà thờ có khá nhiều tên gọi như là nhà thờ Đức Mẹ Mân coi, nhà thờ đá… có mặt tiền quay về hướng Đông – tức là hướng mặt trời mọc.

Tọa lạc ngay trung tâm thị trấn Sapa, nhà thờ Đá Sapa được xây dựng từ năm 1895 và được coi là một dấu ấn kiến trúc cổ toàn vẹn nhất của người Pháp còn sót lại. Nhà thờ đã được tôn tạo và bảo tồn, trở thành một hình ảnh không thể thiếu khi nhắc đến thị trấn Sapa mù sương.

Nhà thờ được xây dựng từ đá đẽo theo lối kiến trúc gothic của La Mã được thể hiện ở mái nhà, tháp chuông, vòm cuốn… đều là hình chóp nhằm tạo cho công trình có nét bay bổng thanh thoát.

Vương Cung Thánh Đường Phú Nhai, Nam Định

Vương Cung Thánh Đường Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội được xây dựng năm 1866, thường được gọi là nhà thờ Phú Nhai, là nhà thờ gothic lớn nhất Việt Nam. Với chiều cao ấn tượng 30 mét, trên đỉnh có hai tháp chuông cao 40 mét, mỗi tháp nặng hai tấn.

Công trình kiến trúc gothic ngoạn mục, tráng lệ này được pha trộn độc đáo giữa kiến trúc Tây Ban Nha và Pháp.

Với vẻ ngoài và bên trong đều lộng lẫy, trần nhà hình vòm sơn vàng đẹp mắt và nhiều cửa sổ màu rất đặc sắc.

Nhà Thờ Mằng Lăng, Phú Yên

Nhà Thờ Mằng Lăng, Phú Yên là một trong những nhà thờ cổ nhất Việt Nam được xây dựng vào năm 1892. Mặt tiền của nhà thờ mang phong cách kiến trúc gothic nhìn ra dòng sông Kỳ Lộ vô cùng tuyệt đẹp.

Với lối kiến trúc gothic, đỉnh cao của nhà thờ Mằng Lăng chính là có hai tháp chuông hai bên. Ở giữa là thập tự giá – biểu tượng của thánh đường. Bao bọc mặt tiền của nhà thờ là những lối vào hình mái vòm, trông như những búp măng. Còn trần nhà thờ được lót la-phông gỗ rất độc đáo.

So với các nhà thờ kiến trúc gothic ở Việt Nam hay trên thế giới thì quy mô của nhà thờ Mằng Lăng tại Phú Yên nhỏ hơn và có nội thất bên trong đơn giản hơn.

Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn

Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn có kiến trúc độc đáo, tuyệt đẹp, là một trong những nhà thờ nổi tiếng nhất Việt Nam. Với cách xây dựng gothic ấn tượng, từng viên gạch được nhập khẩu từ Marseilles, Pháp đã mang lại sự cổ kính bên ngoài, yên tĩnh bên trong cho nhà thờ.

Công trình kiến trúc khổng lồ, nổi tiếng này tọa lạc ngay trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh – thành phố sầm uất nhất Việt Nam thu hút rất nhiều khách đến tham quan và chụp lại vẻ đẹp rực rỡ của nhà thờ.

Phong cách kiến trúc gothic không chỉ xuất hiện tại đất nước sinh ra nó mà còn được du nhập ra nhiều nước trên thế giới. Ngày nay, các công trình gothic vẫn tồn tại rất nhiều trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Không chỉ là nơi sinh hoạt tôn giáo, nhà thờ mang phong cách gothic còn là các địa điểm tham quan đặc sắc, ấn tượng, độc đáo cho du khách, vừa mang nét đẹp nổi trội của mỗi cùng.

Trên đây là bài viết của Govi giới thiệu về phong cách kiến trúc gothic cùng một số công trình gothic nổi tiếng  trên thế giới và cả ở Việt Nam. Hy vọng rằng, thông qua những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về kiến trúc gothic cũng như được chiêm ngưỡng những địa điểm tuyệt đẹp mang phong cách này.